Peter Smith
Oprichter KLEAN en ‘Zwerfielosoof’
Met zijn gele schoenen is Peter Smith, directeur van KLEAN, een opvallende verschijning in Amsterdam. Al sinds 2010 raapt hij iedere dag (minstens) één stukje zwerfafval op. Hij maakt kunstwerken van zwerfafval om aandacht te vragen voor een denkfout die veel mensen maken. ‘Zwerfafval is een symptoom van iets groters: we denken vaak dat het geen zin heeft om iets kleins te doen’, vertelt hij. Ook geeft Smith hier gastlessen en lezingen over.
Klagen loont niet
Smith wil anderen laten zien dat iets kleins doen loont. Je wordt er volgens hem bovendien vrijer, blijer en gelukkiger van. Met KLEAN – staat voor: Klagen Loont Echt Absoluut Niet – probeert hij dit over te brengen aan zo veel mogelijk mensen. ‘Het is heel gemakkelijk om thuis te gaan zitten klagen. Mensen wijzen met een boos vingertje naar de verpakkingsindustrie of schelden op mensen die zwerfafval achterlaten. Ze vinden dat de gemeente het maar op moet ruimen. Ik wil mensen laten ervaren dat het wel degelijk zin heeft om iets op te rapen.’
Bij tandenpoetsen zeg je ook niet: ‘Morgen zijn m’n tanden toch weer vies?’
Enthousiast vertelt hij verder: ‘Ik hoop dat zwerfafval oprapen net zo normaal wordt als het poetsen van je tanden. Niemand zegt: “Onzin. Doe ik niet. Morgen zijn mijn tanden toch weer vies.” Terwijl we bij zwerfafval nog wel denken: morgen ligt het er toch weer, het heeft geen zin.’
En die gele schoenen? ‘Met deze schoenen wil ik aandacht trekken. Geel is een vrolijke kleur en ik val extra op met die schoenen. Hierdoor zien mensen ook dat ik afval opraap. Ik wil zo laten zien dat het helemaal niet gek is om te doen.’
Mensen aansporen hetzelfde te doen
Aandacht vragen voor zijn denkwijze lukt Smith goed. Hij maakt van ieder stukje afval dat hij opraapt een foto en heeft de term ‘zwerfie’ gemunt, die inmiddels in de Dikke van Dale staat. ‘Natuurlijk vond ik het in het begin onwennig en was ik bang dat mensen me raar vonden. De foto’s die ik maakte, plaatste ik op sociale media. Niet om te laten zien dat ik nou zo’n gutmensch ben, maar om mensen aan te sporen hetzelfde te doen. Inmiddels zie ik steeds meer mensen het doen, ook zij ervaren dat de oplossing ligt in kleine dingen doen.’
Steeds meer mensen rapen zwerfafval op. Ook zij ervaren dat de oplossing ligt bij kleine dingen.
Ook met zijn kunstwerk – de grootste wereldbol ter wereld gemaakt van zwerfafval – haalt Smith in 2012 het nieuws. In 2016 weet hij een beeld op het strand van Rio de Janeiro te krijgen tijdens de Olympische Spelen. Momenteel werkt Smith aan een nieuw beeld: de plastic Madonna.
Hiermee wil hij aandacht vragen voor het volgende: ‘Als een kwart van de Nederlanders iedere dag één stuk troep opraapt, is Nederland zo schoon. Er ligt niet eens genoeg zwerfafval om alle Nederlanders iets op te laten rapen. Ongelooflijk toch? Samen kunnen we de aarde schoon doorgeven aan een volgende generatie. Dat probeer ik te laten zien met deze kunstwerken.’
Vleugelslag van een vlinder kan elders een orkaan veroorzaken
Tegenwoordig laat Smith op iedere plek waar hij een stuk afval opraapt een vlinder achter. Dit doet hij om ‘bewijs’ achter te laten en mensen aan het denken te zetten. ‘Mensen die zwerfafval op straat gooien, laten iets achter. Bovendien zet het anderen aan hetzelfde te doen. Maar wanneer je het opruimt, is er geen bewijs dat iemand daar iets goeds heeft gedaan. Zo raakt niemand geïnspireerd om ook iets op te ruimen. Daarom ben ik zelf bewijs achter gaan laten. Ik laat met krijtverf – die belast het milieu zo min mogelijk – een vlinder achter. Waarom een vlinder? Omdat Edward Lorenz, de bedenker van de chaostheorie, zei dat een vleugelslag van een vlinder ergens op de wereld, op een andere plek een orkaan kan veroorzaken.’
Smith valt even stil en neemt een slok uit zijn mok. ‘Hiermee wil ik andere mensen inspireren om ook in actie te komen. Niet uit woede naar de vervuilers, maar uit dankbaarheid naar de aarde. En dat werkt. Met KLEAN hebben we de afgelopen jaren ontzettend veel aandacht voor zwerfafval weten te krijgen, het is onder andere hierdoor in een stroomversnelling terechtgekomen.’ Dan lachend: ‘Ik durf wel te beweren dat Nederland hierdoor de meeste zwerfvuiloprapers per hoofd van de bevolking ter wereld heeft.’
Op de Netwerkdag van Rijkswaterstaat op 8 november 2022 is Peter Smith keynotespeaker. In Tivoli Vredenburg in Utrecht vertelt hij dan over zijn filosofie.
