Heel veel productie is gericht op kort gebruik. Dat willen we veranderen.

Maja Valstar

Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat

Zwerfafval is een doorn in het oog van Maja Valstar, senior beleidsmedewerker zwerfafval bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). Regelmatig komt Valstar het tegen als ze gaat surfen of wandelen over het strand. ‘Dat moet toch anders kunnen? Op festivals is het helemaal erg. Ik schaam me echt voor de troep als je in een veld tot je enkels in de wegwerpbekers staat. Gelukkig zijn steeds meer festivals bezig met het organiseren van inzameling van de bekers voor recycling of hergebruik.’

Steeds meer festivals zijn bezig met de inzameling van bekers voor recycling of hergebruik

Bij de overheid is Valstar verantwoordelijk voor regelgeving en beleid over zwerfafval. Volgens haar is de urgentie hoger dan ooit. ‘Kijk naar de klimaatverandering en de manier waarop we met grondstoffen omgaan. Heel veel productie is gericht op kort gebruik. En dat zie je ook terug in het zwerfafval. Bijna de helft van de troep die je op het strand terugvindt bestaat uit zogenaamde single use plastics: verpakkingen, bekertjes, flesjes en dat soort dingen. Als overheid willen we dit veranderen. Het is goed om het gebruik van onnodig plastic sowieso te verminderen. En áls je het gebruikt, hoe zorg je ervoor dat het dan vaker wordt gebruikt? Of hoe zorgen we ervoor dat we het plastic dat we wél gebruiken op een hoogwaardige manier hergebruiken of recyclen? Zo kunnen we beter omgaan met natuur en milieu.’

Nieuwe wet- en regelgeving

Om dit voor elkaar te krijgen, voerde de overheid al een aantal nieuwe wetten en regels in. Zo zit er sinds vorig jaar juli statiegeld op plastic flesjes. En dat werpt z’n vruchten af, weet Valstar: ‘We zien dat de hoeveelheid plastic flesjes in het zwerfafval in het eerste halfjaar na de invoering van statiegeld met 41% is afgenomen. We verwachten dat deze positieve trend doorzet. De wet bestaat nu een jaar en het duurt altijd eventjes voor iedereen hiermee bekend is.’

Plastic ophalen, schoonmaken en apart aanbieden

Vanaf 1 januari 2024 gaan er ook nieuwe regels voor consumptie ter plaatse in. Overal waar je ter plekke wat eet of drinkt zijn dan herbruikbare bekers en maaltijdverpakkingen verplicht.

Festivals en andere evenementen mogen wegwerpbekers alleen nog gebruiken als deze ter plaatse worden ingezameld en aangeboden worden voor hoogwaardige recycling tot nieuwe bekers. ‘Veel festivals experimenteren nu al met een soort statiegeldsysteem, dit wordt de norm. In de nieuwe wet- en regelgeving moet je vanaf 2024 jaarlijks minimaal 75% van het plastic ophalen en apart aanbieden. Dit percentage loopt op tot 90% in 2027 en daarna. Op deze manier kan het plastic weer gebruikt worden om er nieuwe bekers of andere voedselverpakkingen mee te maken. Met deze minimale norm willen we ervoor zorgen dat niet alles bij het oude blijft. Als je niet aan die norm kunt voldoen, zijn plastic wegwerpbekers niet toegestaan.’

Vorig jaar zomer gingen plastic wattenstaafjes, wegwerpbestek en plastic bordjes al in de ban in heel Europa. Nederland wil wegwerpplastic nog verder terugdringen. ‘Ook op kantoor willen we hiervan af. Iedereen kan gewoon uit een mok drinken of een eigen beker van thuis meenemen, dat scheelt een hoop. Verder zien we dat mensen steeds bewuster worden en zelf aan de slag gaan om hun afval terug te dringen.’

Overheid kan het niet alleen

Valstar ziet steeds ook steeds meer initiatieven – al dan niet ondersteund door de gemeente – om zwerfafval op te ruimen. ‘Zij gaan op pad met een prikker en een zak. Dat is ook wat we met overheidscampagnes willen laten zien, zoals de landelijke zwerfafvalcampagne die in september gelanceerd wordt: iets oprapen is goed om te doen. Hiervoor zoeken we ook actief samenwerking met andere instanties. Daarnaast blijft Rijkswaterstaat het afval monitoren om te zien of nieuwe regels effect hebben en of er bijvoorbeeld aanscherpingen nodig zijn. Ik vind het mooi om te zien dat iedereen zijn steentje bijdraagt, want we kunnen dit niet alleen oplossen.’