Actief inzetten op schoonboodschap: onmisbaar voor schone toekomst

Auteurs: Guido van den Ende en Addie Weenk, Rijkswaterstaat

Dit artikel verscheen in juli 2024 in aangepaste vorm in GRAM, vakblad voor de afvalbranche.

De rollen

Praktisch iedereen vindt een schone leefomgeving belangrijk. Zwerfafval staat steevast in de klachtentopdrie. Iedereen heeft er ook een verantwoordelijkheid en rol in, van schoon houden tot schoon maken. Als beheerders van de openbare ruimte hebben gemeenten meerdere schoonrollen: naast reinigen is dat het motiveren en faciliteren van inwoners en bedrijven om zich schoon te gedragen, o.a. door afvalbakken, communicatie, handhaving en het werven en helpen van vrijwilligers (medebeheer, participatie). Aan het voorkomen van zwerfafval wordt ook op landelijk niveau gewerkt. Denk maar aan de regelgeving over wegwerpplastic (SUP) en statiegeld.

Communicatie

Afgelopen jaren is het afvalbakkenbeheer al behoorlijk geoptimaliseerd. Schooncommunicatie loopt daar feitelijk iets in achter. Gelukkig zien we wel een inhaalslag en wordt er steeds meer gebruikgemaakt van goede schoonboodschappen. Met campagnes, maar ook structureel, in de vorm van borden, panelen, raamstickers, sites en het gebruik van de social media. Door op een positieve manier over schoon en schoon gedrag te communiceren, worden inwoners, bedrijven en toeristen gemotiveerd zich schoon te gedragen.

Boodschappen

Berichten en boodschappen kunnen bijvoorbeeld gaan over wat de gemeente allemaal doet voor een schone openbare ruimte of over de gevolgen van zwerfafval. Vanuit de gedragswetenschap weten we dat aangeven welk gedrag je verwacht (handelingsperspectief, in woord en symbolen) en een sociale beloning (duimpje, goed bezig!) ook goed werken, net als aangeven wat de sociale norm is (de meeste mensen…). Vanuit het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) zijn op basis hiervan diverse hulpmiddelen ontwikkeld en getest. Ook aan de slag? Download de toolboxen direct op www.schoudersonderschoon.nl!

Enkele tools in onze toolboxen

• Raamstickers (diverse varianten).
• Campagnemiddelen “Je plek schoon achterlaten. Zo gefikst!” (parken, stranden).
• Campagnemiddelen “Zwerfafval. Natuurlijk raap je ook iets op”.
• Infoquête zwerfafval.
• In 1 dag schoon-actie.

Alle tools zijn aanpasbaar/personaliseerbaar en gratis te gebruiken voor productie.

Medezenders

Kortom: inwoners en bedrijven waarderen een schone omgeving, hebben daar belang bij en willen er ook wel aan bijdragen. Naast opruimen en zelf geen zwerfafval veroorzaken, kan die bijdrage ook bestaan uit het zenden van de schoonboodschap, via bijvoorbeeld een raamsticker/-poster en posts op social media. Daarmee wordt het schoongedrag van vrienden, familie, langslopenden, collega’s, concurrenten, klanten en leveranciers beïnvloed. Bovendien versterken die uitingen ook de schooncommittering van de inwoner of het bedrijf zelf. Je kunt als gemeente inwoners en bedrijven vragen mee te zenden. Stel daarbij bijvoorbeeld een poster of sticker beschikbaar. Zo kun je de kracht van de schoonboodschap in je gemeente enorm versterken. Door het structurele karakter van de geplaatste boodschappen zal bovendien een langdurig schooneffect optreden.

De kracht van samen

Gemeenten zijn ooit ontstaan vanuit de gedachte dat bepaalde beleids- en beheertaken in een gemeenschap efficiënter uitgevoerd kunnen worden door een overkoepelende organisatie. Maar op het vlak van schoon, de strijd tegen zwerfafval, is het alle hens aan dek: iedereen dient één of meer schoonrollen op te pakken en daarbij samen te werken. Het streven naar een schone openbare ruimte is dan ook bij uitstek geschikt om nieuwe en betere bruggen vertrouwensbanden te bouwen tussen inwoners, bedrijven en het gemeentelijk apparaat. Een eendrachtig gezonden schoonboodschap is niet alleen effectief, maar werkt ook positief door naar andere beleidsgebieden, zoals afvalscheiding en misdaadpreventie.