Succesvol op social: aan de slag met een online zwerfafvalcampagne

Gemeenten spelen een belangrijke rol in het voorkomen van zwerfafval. Denk aan opruimacties en posters in de openbare ruimte. Maar ook online kun je veel doen. Een gedragsexpert en de gemeente Groningen vertellen over de do’s en don’ts.

Twee systemen in je brein

Stefan van der Wal is gedragsexpert bij Rijkswaterstaat en legt uit dat er zo’n 120 verschillende gedragsinterventies mogelijk zijn. ‘We denken dat we rationele wezens zijn, maar onderzoek laat zien dat we 95 procent van onze beslissingen onbewust maken.’

Dat zit zo: ons brein is verdeeld in twee systemen. Het ene systeem voor zaken als autorijden en andere automatische taken. Het tweede systeem kost meer energie, werkt langzamer en is puur rationeel. Dit systeem spreek je aan als je een huis gaat kopen. Van der Wal: ‘Als we bij ieder bekertje dat we moeten weggooien het tweede systeem in onze hersenen moeten aanspreken, worden we knettergek.’

Laat het gewenste gedrag zien

Juist daarom moet je volgens hem geen foto’s gebruiken van achtergelaten afval om mensen aan te spreken op social media. Hiermee breng je het probleem in beeld. Mensen kunnen onbewust gaan denken dat het niet uitmaakt om troep op te ruimen, want anderen doen het ook niet. Beter is, volgens hem, om het gewenste gedrag te laten zien. Dat sluit ook goed aan op de landelijke zwerfafvalcampagnes die nu lopen, zoals ‘Zo gefikst’ en ‘Natuurlijk raap je ook iets op’.

Online community

Gemeenten die social media gebruiken om inwoners aan te spreken doen er ook goed aan om niet alleen te zenden. Want als er weinig interactie is, kunnen inwoners zich niet gehoord voelen. Maar hoe kun je die interactie vergroten?

Een goed voorbeeld komt uit Groningen, waar de gemeente een online community heeft opgezet: de Facebookpagina Groningen Schoon Dankzij Mij. Op deze pagina delen Groningers goede voorbeelden, schoonmaakacties en andere initiatieven om de stad schoon te houden. Ook zet de gemeente regelmatig mensen in het zonnetje die hebben meegeholpen.

Maurie Mutsaers van de gemeente Groningen: ‘Zwerfafvalrapers kunnen hier zelf hun ervaringen delen en laten zien hoeveel zij hebben opgeruimd. Omdat het van Groningers zelf komt, hopen we dat ook anderen worden geïnspireerd om hetzelfde te doen.’

Jongeren op een klein bootje met schepnetten die plastic uit het water vissen
Operatie Schepnet is een van de zwerfafvalacties op de Facebookpagina Groningen Schoon Dankzij Mij.

Drie valkuilen

Er zijn ook zaken die minder goed werken op sociale media. We zetten drie valkuilen op een rij.

  1. Geen call to action geven of vaag blijven. Zeg bijvoorbeeld niet: ‘Zwerfafval is slecht voor het milieu, laten we er samen iets aan doen!’ Geef mensen in plaats daarvan handelingsperspectief door ze op te roepen minimaal één stuk zwerfafval per dag op te rapen.
  2. Jongeren aanspreken op Facebook. Zo’n 95% van de jongeren is actief op social media, slechts 20% zit op Facebook. Wil je hen toch bereiken? Kies voor Instagram of Snapchat.
  3. Overdreven straattaal of hippe woorden gebruiken. Jongeren weten dat de boodschap van volwassenen komt en prikken hier doorheen. Tip: test altijd je tekst vooraf bij de doelgroep.